TAŞIT KONTROL REHBERİ
İÇİNDEKİLER
1. SÜRGÜLÜ BRANDALI TAŞITLAR: TİP A
2. SÜRGÜLÜ BRANDALI TAŞITLAR: TİP B
3. SÜRGÜLÜ BRANDALI TAŞITLAR: TİP C
4. AÇILIR TAVAN (KAYAR ÇATI)
5. ÜST KİRİŞ PROFİLİ- ALINLIK ARKASINDA GÜVENLİK
6. ALT KİRİŞ- TABAN KISMINDA GÜVENLİK
7. BRANDA GERME APARATLARI
8. AMATÖR GÜVENLİK TEDBİRLERİ ÖRNEKLERİ
1. SÜRGÜLÜ BRANDALI TAŞITLAR: TİP A
Bu tipte, branda -üst ray sisteminden tabana ve alt şasi çerçevesine kadar- yükleme kompartımanın dikey olarak tüm yüzeyini kaplar.
Branda germe aparatları: aparatın türleri üreticinin tercih ve seçimlerine göre değişir.
Branda alt şasi çerçevesine kayış ve kancalarla tutturulmuş. Kayışlar bir toka sistemi ile kilitlenmiş.
Tokalar TIR halatı ile sabitlenmiş.
Yalnızca bu branda kaplaması ve güvenlik sistemi ile donatılmış olan standart bir A Tipi taşıt TIR Sözleşmesi’ne göre onaylanamaz.
2. SÜRGÜLÜ BRANDALI TAŞITLAR: TİP B
Bu tipte, branda -üst ray sisteminden tabana ve alt şasi çerçevesine kadar- yükleme kompartımanın dikey olarak tüm yüzeyini kaplar.
Branda germe aparatları: aparatın türleri üreticinin tercih ve seçimlerine göre değişir.
Branda alt şasi çerçevesine bir “direk toka” sistemi ile tutturulmuş (mekanik ayarlama- kayışsız).
“Direk toka” TIR halatı ile sabitlenmiş.
Yalnızca bu branda kaplaması ve güvenlik sistemi ile donatılmış olan standart bir B Tipi taşıt TIR Sözleşmesi’ne göre onaylanamaz.
3. SÜRGÜLÜ BRANDALI TAŞITLAR: TİP C
Bu tipte, yükleme kompartımanı kısmen branda ile kısmen de şasi çerçevesine menteşeyle tutturulmuş kenar levhaları ile kaplanmıştır. Branda kenar levhalarını en az 20 cm örtmelidir.
Branda germe aparatları: aparatın türleri üreticinin tercih ve seçimlerine göre değişir.
Branda taşıtın katı kısımlarına, kenar levhalarına monte edilmiş olan ve brandanın kenarındaki takviyeli perçinli deliklere karşılık gelen metal TIR halkaları ile sabitlenmiş.
TIR halkalarından geçen TIR halatı nihai güvenliği sağlıyor.
C Tipi taşıtlar, taşıtın kenarları için gerekli güvenliği sağlar - bu nedenle TIR Sözleşmesi’ne göre onaylanabilir.
Ancak, taşıtın uyması gereken başka koşullar da var: örn. üst kirişteki branda kaplaması ve güvenli branda germe aparatları.
Pek çok sürgülü brandalı modern römorkta, üreticiler tavanın açılmasını sağlayan bir mekanizma monte etmektedir. Bir kilit sisteminin açılmasıyla tavanın römorkun arkasından neredeyse önüne kadar tümüyle sıyrılıp açılması mümkün olmaktadır. Genelde bu sisteme “Açılır Tavan” denilmektedir.
Tavanı açıp sıyırmak için üst çapraz çubuk kaldırılmalıdır. Bu ancak her iki arka kapının da açılmasıyla mümkün olur, çünkü kilitleme çubukları ve kam bağlama aparatları üst çapraz çubuk için güvenli bir kilit sistemi oluşturur. Ayrıca açılır tavanın arka ucunda yükleme kompartımanının içinden kendi kilitleme mekanizması da bulunmakta, böylece güvenli kabul edilmektedir.
Ancak bu tipte römorkların ön üst kısmında güvenlik her zaman TIR gerekliliklerine uymaz.
Aşağıda bu tipte açılır tavan sistemi olan bir modern römork gösterilmiştir.
A. Şimdi üstü tamamen açık bırakacak şekilde tavanı römorkun ön kısmına doğru sıyırmak mümkün olur.
B. Bu römorkta- her biri bir tarafta olmak üzere, iki dönen kilitleme mekanizması bulunmaktadır. Piyasada üreticinin tercihlerine göre değişen pek çok kilitleme mekanizması çeşidi bulunmaktadır.
C. İki kilitleme mekanizmasını da açın ve çapraz çubuğu itin veya kaldırın.
Açılır tavan sistemi olan römorkların ön üst kısmında brandanın TIR gerekliliklerine uygun şekilde sabitlenmesi önem taşır. Güvenlik en iyi şekilde taşıtın katı kısımlarına monte edilmiş TIR halkaları, brandanın kenarında takviyeli perçinli delikler ve TIR halkalarından geçen bir halat veya kayış ile sağlanabilir.
Aşağıda TIR onayı için gerekli güvenliği sağlayan en yaygın iki sistem gösterilmiştir.
A: Römorkun katı kısımlarına monte edilmiş metal TIR halkaları ve brandanın kenarında takviyeli perçinli delikler. Brandanın üst kısmı TIR halatı ile sabitlenmiş. Bu sistem standart bir TIR halatına nazaran daha uzun- yaklaşık 7 m. daha fazla- bir TIR halatı gerektirir.
B: Römorkun katı kısımlarına monte edilmiş metal TIR halkaları ve brandanın kenarında takviyeli perçinli delikler. Brandanın üst kısmı TIR Sözleşmesinde belirtilen boyutlara göre ve materyallerden yapılan bir kayış ile sabitlenmiş. TIR halatı kayışın alt kısmını sabitler. Bu sistem için normal uzunlukta bir TIR halatı gerekir.
Aşağıda brandanın açılır tavanlı römorkların ön üst kısmında sabitlenmesinin TIR uyumlu olmayan iki örneği gösterilmiştir.
Yaklaşık 15 tane pop perçinle monte edilmiş bir alüminyum profille sabitlenen branda. Pop perçinlerin çıkarılıp değiştirilebildikleri bilinmektedir. Açıktır ki bu profil çıkarılabilir ve branda yükleme kompartımanına kayda değer erişim imkanı verecek şekilde kaldırılabilir.
Naylon halatla sabitlenmiş branda- her köşede perçinlenmiş bir parça halat. Her bir uç TIR halkasını tutmak için “sustalı kanca” (emniyet kancası/karabina) şeklinde yapılmış. Açıktır ki bu tür halatlar hiçbir güvenlik sağlamaz- yalnızca birkaç dakika içerisinde yükleme kompartımanına erişilir.
5. ÜST KİRİŞ PROFİLİ- ALINLIK ARKASINDA GÜVENLİK
TIR onayı alması için taşıtın üst kısmında alınlığın arkasından yükleme kompartımanına hiçbir şekilde erişim olmamalıdır. Bir tek elin içeri girmesi bile mümkün olmamalıdır. Taşıtlar kaplama ve güvenliği sağlayan özel bir profil ile donatılmış olmalıdır.
Germe çubuklarını kavrayan ve devrede tutan aparatların muayene edilmeleri büyük önem taşır. Normalde dikmenin/sütunun (üst köşeler) entegre bir parçası olan ve alınlığın arkasına gizlenen aparatlara doğrudan erişim genelde zordur.
Standart Üst Kiriş Profili ve TIR Üst Kiriş Profili (Fotoğraf AGORIA)
TIR Üst Kiriş Profilinin koruması ve hareketi (TIR Sözleşmesi Kroki No. 9)
Standart Profil- hiçbir şekilde güvenlik kaplaması veya koruma sağlamıyor
TIR Profili- 12 cm’den fazla bir güvenlik kaplaması sağlıyor
Aşağıda TIR uyumlu olmayan kaplama ve üst kiriş profili örnekleri yer almaktadır.
Üst kayış çarklarına takılan kayışlar arası gerçek mesafe 60 cm- TIR onayı için izin verilen maksimum mesafe.
Kiriş bu mesafenin en az dörtte biri kadar örnekteki taşıt için en az 15 cm- kaplama
Kiriş yalnızca 9 cm kaplama sağlıyor-15 cm’den önemli ölçüde eksik.
Bir üst kiriş profili, kayışlar ve kayış çarklarının içten görünüşü.
Açıkça hiçbir güvenlik kaplaması ve koruma yok.
Dış kauçuk alınlığı görmek dahi mümkün.
Açılır tavan için kılavuz ve kayma sistemine dikkat ediniz!
Bir üst kiriş profilinin dıştan görünüşü alınlık kaldırılmış.
Bu tür taşıtlarda yükleme kompartımanına erişim sorun değil.
6. ALT KİRİŞ- TABAN KISMINDA GÜVENLİK
A ve B Tipi taşıtların alt kısmında brandanın TIR Sözleşmesi Madde 4’e mutlak uygun şekilde sabitlenmesi önem taşır. Branda taşıtın altında katı kısımları en az 5 cm kaplamalıdır. Ayrıca taşıtın alt kirişine (şasi çerçevesi) monte edilmiş metal TIR halkaları olmalıdır. TIR halkaları arasındaki mesafe 20 cm’yi geçmemeli ve brandanın kenarında birebir karşılık gelen takviyeli perçinli delikler olmalıdır. Dikmenin her iki tarafındaki TIR halkaları için daha fazla mesafeye (azami 30 cm) izin verilebilir.
Ayrıca germe kayışları veya “direk toka”lar arasındaki mesafe azami 60 cm olarak belirlenmiştir.
Taşıtın alt kısmındaki nihai güvenlik TIR halkalarından geçen TIR halatı ile sağlanır.
Taşıtın alt kısmında güvenlik- alt kiriş/şasi çerçevesi (TIR Sözleşmesi Kroki No.9).
Bir A Tipi taşıtın TIR uyumlu alt kısmının yandan görünüşü. (Fotoğraflar AGORIA)
Perçinli delikler, TIR halkaları, TIR halatı, germe kayışları ve kaplama- hepsi taşıtın TIR onayı alması için gerektiği gibi.
Aşağıda taşıtın alt/taban kısmında TIR uyumlu olmayan bir kaplama ve güvenlik örneği gösterilmiştir.
Tam olarak standart bir A Tipi römork- halatın geçebileceği perçinli delik ve TIR halkası yok. TIR halatı yalnızca kayışları geren tokalardan geçirilmiş. Branda kaplamasının tamamı güçlükle görünüyor ancak muhtemelen yalnızca 1 veya 2 cm kadar- TIR onayı için gerekli 5 cm’den çok az.
Her ne kadar germe kayışları ve kancalar alt kiriş için çok sıkı ve sert bir kavrama sağlıyorsa da A ve B Tipi taşıtlarda taban kısmında yükleme kompartımanına erişim her zaman mümkündür.
Kancaların derinliği genelde yalnızca 1,5 cm’dir ve üst kiriş birkaç santimetre aşağıya çekilir veya zorlanırsa kolayca açılabilirler. Normalde yükün güvenliğini sağlamak için kullanılan bir germe tokası üst kirişi aşağıya doğru zorlamak için en uygun alettir.
Kemeri tüm taşıttan geçirin- bir taraftan alt kirişe bağlı kalsın, tavandan geçip diğer taraftan aşağıya alt kirişe bağlayın, kirişi aşağıya doğru zorlamak için tokayı kullanın- alt kirişte birkaç (3-4) kanca açılır.
Standart alt kiriş kancası
Standart germe tokası
Branda germe sistemi şüphesiz bir sürgülü brandalı taşıttaki en güvensiz kısımdır ve TIR Onay Makamlarınca detaylı biçimde muayene ve kontrol edilmelidir.
Bu muayene yalnızca görsel bir muayene olmamalıdır; memurlar, branda germe sistemindeki tüm parçaların mekanik ve teknik fonksiyonlarını tam olarak saptamak için germe aparatını çalıştırmalı ve test etmelidir. Sistemin güvenliğine ve tahrifat amacıyla kullanılabilecek herhangi bir zafiyete özellikle dikkat edilmelidir.
Genel olarak germe aparatları aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir:
A Tipi: “Helezoni Dişli”
Sistem bir kol veya çark çevrilerek çalıştırılır germe çubuğunu açmak için çoğunlukla birkaç devir gerekir.
Üreticiler bu modelde güvenliğin TIR halatı ile sağlandığını düşünmektedir.
B Tipi: “Mandallı Çark”
Sistem bir veya iki kol ile çalışır- çoğunlukla freni açmak için bir kol ve çevirip brandayı germek için bir ana kol bulunur. Germe çubuğunu açmak için birçok yatay hareket gerekir.
Üreticiler bu modelde güvenliğin muylu levhalar, delikler ve TIR halatı ile sağlandığını düşünmektedir.
C Tipi: “Hızlı Açma”
Sistem bir kol ile çalışır. Germe çubuğunu açmak için yalnızca tek bir yatay hareket gerekir.
Çoğunlukla bu tip aparat şasi çerçevesinin arkasına, tabanın altına gizlenmiştir ve neredeyse görünmez.
Üreticiler bu modelde güvenliğin muylu kilit çeneleri, delikler ve TIR halatı ile sağlandığını düşünmektedir.
A TİPİ BRANDA GERME APARATI- “HELEZONİ DİŞLİ”
Aşağıda bir kol veya çarkın çevrilmesiyle çalışan germe aparatlarının bazı örnekleri gösterilmiştir.
Bu germe aparatı TIR onayı için gerekli güvenliği sağlar.
Bu güvenlik sisteminin esasını 3 disk oluşturuyor: şafta kaynak yapılan iki kenar disk ve şasiye sabitlenen (kaynak yapılan) bir orta disk. Nihai güvenliği disklerdeki deliklerden geçen TIR halatı sağlar.
Germe çubuğu paslanmaz çelikten perçin çivisi ile sabitlenmiş, bu çivi helezoni dişlinin yuvasından çıkan dingile atılmış iki çentikte yer almaktadır. (Fotoğraf ve ayrıntılar AGORIA)
Bu germe aparatı TIR onayı için gerekli güvenliği hiçbir şekilde sağlamıyor. Maalesef günümüz taşıtlarında en sık rastlanan germe aparatlarından biridir. Her zaman birkaç santimetre TIR halatı fazlalığına rastlamak mümkündür-özellikle TIR halatının gümrük mührünün takıldığı uç kısımlarında. Bu halat fazlalığı kolun çevrilmesine imkan verir-TIR halatı şaftın etrafında döner (halkalar oluşturur) ve germe çubuğu dingilden kaldırılır.
Ayrıca bunlarda kol şafta genellikle yalnızca yaylı pim ile monte edilir ve bu tür pimleri söküp takmak çok kolaydır.
Aynı tip aparat- ancak kol için kısa bir şaft var.
TIR halatı gerekenden 30 cm fazla ise ve yeterince sıkılanmadıysa, kol çevrilirken TIR halatı bükülür. Açıktır ki gerginliği azaltıp germe çubuğunu dingilden kaldırmak kolaydır.
B TİPİ BRANDA GERME APARATI “MANDALLI ÇARK”
Aşağıda iki kol ile çalışan B Tipi- mandallı çark germe aparatlarının iki örneği gösterilmiştir. Piyasada mandallı çark germe aparatlarının pek çok çeşidi bulunmakta ve bunların çoğu TIR onayı için yeterli güvenlik sağlamamaktadır.
Bu aparat TIR onayı için gerekli güvenliği sağlıyor. Kollar çevrilemiyor, ayrıca germe çubuğu menteşeli güvenlik/ koruma levhasına kaynakla tutturulmuş olan U-profil ile çevrelenmiş. Mandallı çark sisteminde germe çubuğu dingilden kaldırılamaz. Nihai güvenliği dikmeye kaynakla tutturulmuş iki TIR halkasından geçen TIR halatı sağlıyor.
Neredeyse yukarıdaki ile aynı güvenlik ve koruma sistemi- ancak germe çubuğu bir U-profil ile çevrelenip korumaya alınmamış. Ayrıca metal levhada tam da germe çubuğunun dingille birleştiği yerde bir delik var. Germe çubuğunun dingilden kaldırılmasının (zorlanmasının) mümkün olup olmadığının tespiti büyük önem taşımaktadır.
Aparat gerekli güvenliği sağlamıyor gibi görünüyor.
B TİPİ BRANDA GERME APARATI “MANDALLI ÇARK”
Aşağıda kolay tahrifat usullerinin örnekleri gösterilmiştir.
Sistem TIR halatı ile güvenli hale getirilmiş gibi görünse de kolayca tahrif edilebilir ve germe çubuğu serbest kalır. Kam dişlisi ve mandal arasına dayanıklı bir tornavida sokulursa fren sistemi devre dışı bırakılır (açılır). TIR halatının şeffaf plastikten dış kılıfına hiç zarar verilmez!
Koruması olmayan mandallı çark germe aparatı- iki kol ile çalışıyor. Germe çubuğunun kaidesini ve dingili koruyan ve güvenliğini sağlayan bir metal levha yok. Muylu levhayı sabitlemek için yalnızca bir adet perçin! Bu sistem kolayca tahrif edilebilir. İki kol da çevrilir ve gerginlik azaltılır, ayrıca taşıtın açıldığına dair hiçbir iz bırakmadan daha sonra hepsi yerli yerine konulabilir.
B TİPİ BRANDA GERME APARATI “MANDALLI ÇARK”
Aşağıda düşük üretim kalitesinde bir germe aparatı örneği gösterilmiştir. Bu aparata sahip taşıtları açmak için normalde hiçbir tahrifat gerekmez.
İki kol bağımsız olarak hareket ettirilemiyor ise, aşağıda gösterildiği gibi bir maşa veya tornavidanın ucu kam dişlisi ve mandalın arasına sokularak kilit/fren sistemi açılabilir.
C TİPİ BRANDA GERME APARATI “HIZLI AÇMA”
Aşağıda C Tipi- “Hızlı Açma” germe aparatının örnekleri gösterilmiştir. Bu tür aparatlar yalnızca bir kol ile çalışır. Piyasada “hızlı açma” germe aparatlarının pek çok çeşidi bulunmakta ve bunların çoğu, belki de tamamı, TIR onayı için yeterli güvenlik sağlamamaktadır.
Açıktır ki bunun kadar kolay çalıştırılabilen bir germe aparatına sahip taşıtlar TIR Sözleşmesi’ne göre onaylanamaz. Sistemi çalıştırıp brandaya bağlı alüminyum profili salıvermek yalnızca birkaç dakika alır. TIR halatı için delikler hiçbir şekilde güvenlik sağlamaz.
Gerginlik azaltıldı- alüminyum profil kendisini kavrayan döner çelik profilden kolayca çıkarılabilir.
Yükleme kompartımanına rahat erişim.
Dikkat ediniz: kayışlar ve kancalar altta/taban kısmında- Hiç TIR halkası yok!
C TİPİ BRANDA GERME APARATI “HIZLI AÇMA”
Aşağıda Schmitz firması tarafından üretilen yeni model hızlı açma sistemine sahip römork gösterilmiştir. Tek bir kolun hareketi ile çalışmaktadır. Kapalıyken kol bir muylu kilit askısı ile kilitli (yerinde) kalmaktadır. Kilit askısı TIR halatı ile sabitlenmiştir. Kilit askısının şasiye montesinin normalde bir somun ile yapıldığını, kaynak yapılıp sabitlenmediğini belirtmekte fayda görülmektedir. Somunu söküp kilit askısını çıkarmak, kolu çevirmek ve germe çubuğunu yerinden kaldırmak yalnızca birkaç dakika alır.
c
Kilit askısı TIR halatı ile sabitlenmiş. Ancak kilit askısının şasi çerçevesinin iç yüzeyine monte edilmesi için kullanılan somun sabitlenmemiş!
19 mm’lik bir lokma anahtar yardımıyla somunu ve kilit askısını çıkarmak kolay olacaktır-şimdi kol serbest kalır ve hareket ettirilebilir.
Bir tornavida veya çok amaçlı pense kullanarak germe çubuğunu kaidesinden kaldırın-yükleme kompartımanına tam erişim.
Dikkat ediniz: Çok yeni bir taşıt ancak TIR standardına uymuyor!
8. (TIR STANDARDINA UYMAYAN) AMATÖR GÜVENLİK TEDBİRLERİ
ÖRNEKLERİ
Güvenlik tedbiri: Helezoni dişli tipi germe aparatının kolunu bloke eden bir metal levha. Açıkça amatör ve TIR onayı için gerekli güvenliği sağlamıyor.
3 fotoğraf bir amatör güvenlik aparatını gösteriyor. Dikmeye kaynakla tutturulmuş bir tek TIR halkası ve brandada buna karşılık gelen bir perçinli delik. Bu taşıtı açmak için yalnızca birkaç santimetrelik TIR halatı fazlalığına ihtiyaç var. Aynı zamanda taşıt altta/taban kısmında güvenli olmayan kayışlar ve kancalar ile donatılmış.
Dikkat ediniz: TIR plakası- bu taşıtın onaylanması yanlış!
