T.C.

BAŞBAKANLIK

Gümrük Müsteşarlığı Hukuk Müşavirliği

Sayı : B.02.1.GÜM.0.61-10.06.01-6 26/01/2011

Konu : Basın ve Yayın İşlerinde

Cevap ve Düzeltme

17.11.2011 – 01235 yazıda atıf yapılmıştır.

GENELGE

(2011/1)

Anayasanın 28 inci maddesinde basın hürriyeti teminat altına alınmış olmakla birlikte, 32 nci maddesinde, kişilerin haysiyet ve şereflerine dokunulması veya kendileriyle ilgili gerçeğe aykırı yayınlar yapılması hallerinde cevap ve düzeltme hakkı tanınmıştır. Bu konuda, 5187 sayılı Basın Kanununun 14 üncü maddesi, 3984 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanunun 28 inci maddesi ve 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun'un 9 uncu maddesinde de muhtelif düzenlemelere yer verilmiştir.

Müsteşarlığımız Basın ve Halkla İlişkiler Birimi faaliyete geçinceye kadar, kamuoyu nezdinde Müsteşarlığımız imajını zedeleyen, gerçeğe aykırı ve küçük düşürücü her türlü yazılı, görsel, işitsel ve elektronik kitle iletişim araçlarıyla yapılan yayınların tespiti ve bunlar hakkında gereğinin ifası amacıyla, Müsteşarlık Makamının 19/01/2010 tarihli ve 8 sayılı Onayı (EK-1) ile, Hukuk Müşavirliğinin koordinasyonunda Teftiş Kurulu Başkanlığı, Gümrükler Genel Müdürlüğü, Gümrükler Muhafaza Genel Müdürlüğü ve Personel Dairesi Başkanlığı temsilcilerinin üye olduğu beş (5) kişilik bir Komisyon oluşturulmuştur.

Bu amaçla, basın ve yayın yolu ile Müsteşarlığımız tüzel kişiliğini kamuoyu nezdinde yıpratmayı hedefleyen, imajımızı zedeleyen ve gerçeğe aykırı olan her türlü yayın hakkında yapılması gereken iş ve işlemler aşağıda açıklanmıştır.

Yazılı kitle iletişim araçlarıyla yapılan yayınlar

MADDE 1 - (1) Yazılı basın ve yayın organlarında cevap ve düzeltme hakkını doğuran sebepler ve idarece dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır:

a) Yayınlanmış Olma: 5187 sayılı Basın Kanunu gazetelere, haber ajansları neşriyatlarına ve belli aralıklarla yayınlanan diğer bütün basılmış eserlere karşı cevap ve düzeltme (tekzip) hakkını tanır. Tekzip hakkı, süreli yayınlara karşı kullanılabilir.

b) Yayımlanan Eserin Türü: Cevap ve düzeltme hakkı hem haber, hem de eleştiri şeklindeki yayınlara karşı kullanılabilir. Düzeltme ve cevap hakkının konusu bir yazı olabileceği gibi, fotoğraf, karikatür vs. de olabilir. Bunun yanında ilan ve reklâmlara karşı da bu hak kullanılabilir.

c) Gerçeğe Aykırılık: Gerçeğe aykırı yayının cevaplandırılıp düzeltilmesi için, bu haberin idarenin menfaatine dokunması veya şeref ve haysiyetini zedelemesi zorunlu değildir. Gerçek dışı haberin idare ile ilgili olması yeterlidir.

ç) Haysiyet ve Şerefe Dokunma: İdarenin kamuoyunda küçük düşürülmesini sağlayacak ve kamuoyu nezdinde imajını zedeleyecek ifadelerin kullanılması cevap ve düzeltme hakkını doğurur.

d) Süre: Cevap ve düzeltme hakkı süresi, eserin yayım tarihinden itibaren iki (2) aydır.

e) Yayının Tespiti: Cevap ve düzeltme hakkı doğuran yayınlar, basın komisyonu ya da ilgili birimce tespit edilir.

f) Cevap ve Düzeltme Metninin Hazırlanması: Cevap ve düzeltme metni, ilgili birimce yasal süresi içinde hazırlanır. Cevap ve düzeltme metninde, buna neden olan eser (gazete, dergi vb.) belirtilir. Cevap ve düzeltme metni, ilgili yazıdan uzun olamaz. Düzeltme ve cevaba neden olan yayının yirmi satırdan az yazı veya resim ya da karikatür olması hallerinde düzeltme ve cevap metni otuz satırı geçemez.

Cevap ve düzeltme metni, konusu suç olacak açıklamalar içermemelidir ve üçüncü kişilerin menfaatlerine aykırı olmayacak şekilde düzenlenmelidir. Metin, başka bir cevap ve düzeltme hakkı doğurmamalıdır.

Cevap ve düzeltme metninde, yayında ne yer almış ise sadece ilgili husus cevaplanmalı, yayın konusunun ve kamuoyunda uyandırdığı görüntünün izlerini silme, doğru haberin aktarılması amacından öteye geçmemelidir. Cevap verme amacı ile ilgisiz bölümler eklenmemelidir.

Hazırlanan cevap ve düzeltme metni, ilgili basın ve yayın kuruluşuna intikal ettirilmek üzere, varsa ilgili bilgi ve belgelerle birlikte Hukuk Müşavirliğine gönderilecektir. Hukuk Müşavirliğince incelenen cevap ve düzeltme metni "Müsteşar adına" I. Hukuk Müşavirince imzalanacaktır.

g) Tekzibin Gönderileceği Kişi (Sorumlu Yazı İşleri Müdürü): Cevap ve düzeltme metni sorumlu müdüre gönderilir. Sorumlu müdürün kim olduğunun tespiti için öncelikle ilgili yayının künyesine bakılır. Künyede sorumlu yazı işleri müdürü belirtilmemişse, cevap ve düzetme yazısının yazı işleri müdürü olarak gösterilen kişiye, bu da yoksa sadece yazı işleri müdürlüğüne hitaplı gönderilmesi yeterlidir.

Her sorumlu müdür, kendi döneminden sorumludur. Ancak, sorumlu müdürlerdeki değişiklik, diğerlerinin sorumluluktan kurtulmasına ya da tekzip şartlarının gerçekleşmemesine yol açmaz.

ğ) Cevap ve Düzeltme Metninin Tebliği: Cevap ve düzeltme metninin tebliği 7201 sayılı Tebligat Kanununa göre yapılır.

Sorumlu müdür hiçbir düzeltme ve ekleme yapmaksızın, günlük süreli yayınlarda, cevap ve düzeltme yazısını aldığı tarihten itibaren en geç üç gün içinde, diğer süreli yayınlarda yazıyı aldığı tarihten itibaren üç günden sonraki ilk nüshada, ilgili yayının yer aldığı sayfa ve sütunlarda, aynı puntolarla ve aynı şekilde yayımlamak zorundadır.

Hukuk Müşavirliğince sorumlu müdüre gönderilen cevap ve düzeltme metninin bir örneği ve gönderilme şeklini gösteren belge derhal ilgili birime bildirilir. İlgili birimce de, metnin sorumlu müdüre tebliğ edilip edilmediği ve yasal süresi içinde usulune uygun olarak yayınlanıp yayınlanmadığı takip edilir.

Örneğin; cevap ve düzeltme metni Hukuk Müşavirliğince APS (Acele Posta Servisi) yolu ile gönderilir ise, metin örneği ve PTT tarafından gönderi üzerine yapıştırılan barkod numarası, Hukuk Müşavirliğince derhal ilgili birime gönderilerek, cevap ve düzeltme metninin karşı tarafa hangi tarihte ulaştığının internet ortamında görülmesi ve takibi sağlanır. Günlük olarak çıkarılan bir gazetenin sorumlu müdürüne 25/01/2011 tarihinde tebligat yapıldığında, bu tebligatı izleyen ilk üç güne (yani 26, 27 ve 28/01/2011 günlerine) ait yayınların ilgili birimce takip edilmesi ve cevap ve düzeltme metni yayınlanmaz veya usulüne göre yayınlanmaz ise, söz konusu gazetelerin aslının (bütünlüğü bozulmaksızın) temin edilerek gereği için Hukuk Müşavirliğine gönderilmesi gerekmektedir.

İlgili birimce Hukuk Müşavirliğine gönderilen bilgi ve belgeler, Basın Kanununun 14 üncü maddesindeki prosedür uygulanmak ve 4353 sayılı Kanun uyarınca gereği yapılmak üzere ilgili Muhakemat Müdürlüğüne (hazine avukatlığına), hazine avukatı bulunmayan yerlerde ise ilgili daire amirine intikal ettirilir.

Ayrıca, yargı kararının Müsteşarlığımız lehine sonuçlanması halinde, cevap ve düzeltme metninin süresinde ve usulüne uygun olarak yayımlanıp yayımlanmadığı ilgili birimce takip edilir. Yargı kararının uygulanmaması hâlinde, Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunmak üzere, konuya ilişkin bilgi ve belgeler Hukuk Müşavirliğine gönderilir.

Görsel ve işitsel kitle iletişim araçlarıyla yapılan yayınlar

MADDE 2 - (1) 3984 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanunun 28 inci maddesine göre; gerçek ve tüzel kişilerin kişilik haklarına saldırı teşkil eden yayınlar ile gerçeğe aykırı olduğu iddia edilen yayınlara karşı cevap ve düzeltme hakkı tanınır. Bu Kanunda belirtilen hükümler saklı kalmak kaydıyla, radyo ve televizyon yayınlarına karşı hazırlanacak cevap ve düzeltme metinlerinin hazırlanması, tebliği vs. hususlarda bu Genelgenin 1 inci maddesinde yer alan düzenlemeler uyarınca işlem yapılır.

Elektronik kitle iletişim araçlarıyla (internet ortamında) yapılan yayınlar

MADDE 3 - (1) 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanunun 9 uncu maddesinde, içerik nedeniyle hakları ihlal edilen kişiler, içeriğin yayından çıkarılmasını ve yayındaki kapsamından fazla olmamak üzere hazırladığı cevabın internet ortamında yayımlanmasını isteyebilir. Bu Kanunda belirtilen hükümler saklı kalmak kaydıyla, internet ortamında yapılan yayınlara karşı hazırlanacak cevap ve düzeltme metinlerinin hazırlanması, tebliği vs. hususlarda bu Genelgenin 1 inci maddesinde yer alan düzenlemeler uyarınca işlem yapılır.

Diğer hususlar

MADDE 4 - (1) Bu Genelgenin uygulanmasında ortaya çıkan tereddütler Basın Komisyonunca çözümlenir. Cevap ve düzeltme metnine konu edilen yayının birden fazla birimi ilgilendirmesi halinde, ilgili birim Basın Komisyonunca tespit edilir.

(2) 09/01/2007 tarihli ve 20 sayılı Genelge yürürlükten kaldırılmıştır.

Bilgilerini ve gereğini rica ederim.

Ziya ALTUNYALDIZ

Müsteşar

EKLER:

1- Makam Onayı sureti