T.C.
GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
Gümrükler Genel Müdürlüğü
Sayı :85593407/010.06
Konu :Satın alma komisyonları
07.05.2015 / 7774241
DAĞITIM YERLERİNE
4458 sayılı Gümrük Kanununun 27/1-a-i maddesi uyarınca, satın alma komisyonları dışındaki komisyonlar ve tellâliyenin, eşyanın fiilen ödenen veya ödenecek fiyatına dahil edilmemiş, ancak alıcı tarafından üstlenilen bölümünün, 4458 sayılı Gümrük Kanununun 24 üncü maddesi hükümlerine göre gümrük kıymeti belirlenirken, ithal eşyasının fiilen ödenen veya ödenecek fiyatına ilave edilmesi gerekmektedir.
4458 sayılı Gümrük Kanununun 27/4 maddesinde "satın alma komisyonları" ifadesi; "ithalatçının temsilcisine kıymeti belirlenecek eşyanın satın alınmasında yurtdışında verdiği temsil hizmeti karşılığında ödediği ücret" şeklinde tanımlanmıştır.
Diğer taraftan, komisyonların gümrük kıymeti karşısındaki durumu, 2002/36 sayılı genelgede ve "Gümrük Kıymeti Teknik Komitesi"nin "Satın alma Komisyonları" başlıklı 17.1 sayılı "Açıklama"sında izah edilmiştir.
Bu çerçevede, aracılara ödenen ücretlerin satın alma komisyonu sayılıp sayılmayacağı aşağıda belirtilen hususlar dikkate alınarak değerlendirilir.
1. Satın alma komisyonculuğu hizmetinin tespiti
Satın alma komisyonculuğu hizmetinin varlığı ve gerçek niteliğini tespite yarayacak tüm belgelerin gümrük idaresine sunulması gerekir.
Bu belgelerden biri, komisyoncunun görevini tamamlayıncaya kadar yerine getirmesi gereken işlemleri belirten, alıcı ile komisyoncu arasındaki aracılık sözleşmesidir. Gümrük idaresinin talebi üzerine, alıcı ile aracı arasındaki anlaşma koşullarını belirten aracılık sözleşmesi ile bu sözleşmenin gerçekliğini ispatlayan sipariş emirleri, akreditif, yazışmalar vb. diğer tevsik edici belgelerin ibrazı gerekir.
Yazılı bir aracılık sözleşmesinin bulunmadığı durumlarda, aracılık ilişkisinin varlığını açık bir şekilde gösteren, yukarıdaki paragrafta sözü edilenler gibi tevsik edici belgelerin ibrazı gerekir.
Aracılık ilişkisini ispata yarayacak yeterli belgenin ibraz edilmemesi durumunda, satın alma komisyonculuğu ilişkisinin bulunmadığı sonucuna varılır.
2. Satın alma komisyoncusunun üstlendiği riskler ve yerine getirdiği hizmetler
Satın alma komisyoncusunun normalde bir satın alma komisyoncusu tarafından yerine getirilenlere ek bir risk alıp almadığı veya ek bir hizmet yerine getirip getirmediğinin araştırılması gerekir. Ek hizmetlerin kapsamı satın alma komisyonunun tabi tutulacağı işlemi etkileyebilir. İthal eşyasına ilişkin ödemenin, aracının kendi fonlarından yapılması buna bir örnektir. Bu, aracının satın alma komisyoncusu olarak gösterdiği faaliyet sonunda bir ücret almasından çok, eşyanın mülkiyetine sahip olmaktan doğan bir zarar veya kâr elde etmesi olasılığını ortaya çıkarır. Böyle durumlarda bir satın alma komisyonculuğu ilişkisi oluşturan tüm koşulların incelenmesi gerekir.
Bu araştırmanın sonucunda, aracının kendi hesabına hareket ettiği ve/veya eşya üzerinde mülkiyetten doğan bir ayni hakka sahip olduğu görülebilir. Bu çerçevede, satın alma komisyoncusuna benzer şekilde çalışan, ancak ondan farklı olarak, eşya üzerinde mülkiyetten doğan bir ayni hakka sahip olan ve ticari muamele veya ithalatçının ödediği fiyat üzerinde bir kontrol yetkisi bulunan, dış ticaret şirketleri veya bağımsız aracılar da göz önüne alınması gerekir. Bu tür durumlarda söz konusu aracı, satın alma komisyoncusu olarak değerlendirilemez.
3. Tarafların "ilişki"li olduğu durumlar
Araştırılması gereken bir faktör de ticari muamelede yer alan taraflar arasında "ilişki" varlığıdır. Örneğin, aracının satıcı ile veya satıcıya bağlı bir kişiyle arasındaki ilişki, söz konusu aracının alıcıyı temsil etme özelliğini etkileyebilir. Bir aracılık sözleşmesinin varlığına karşın, gümrük idaresi, söz konusu aracının gerçekten de satıcı veya kendi hesabına değil de alıcı hesabına çalıştığını belirlemek üzere tüm koşulları inceleyebilir.
Aracının satıcı ile ilişkisi varsa, aksi ilişkisiz taraflarla yapılan işlemlerdeki koşullarla uygunluk gibi kanıtlarla ispatlanmadıkça, aracı satın alma komisyoncusu olarak değerlendirilemez. Aracı, alıcı ile ilişki içinde ise, aracının hakiki bir satın alma komisyoncusu olup olmadığı; icra ettiği fonksiyonlar ve aldığı ücret, müstakil satın alma komisyoncuları ile karşılaştırılarak değerlendirilir.
4. Eşya faturasının aracı tarafından düzenlenmesi
Bazı ticari muamelelerde, aracı sözleşmeyi tamamlar, ithalatçıya eşyanın fiyatını ve kendi ücretini ayrı ayrı gösteren bir ikinci fatura düzenler. İkinci bir satış faturası düzenlemiş olması kendisini eşyanın satıcısı haline getirmez. Gümrük Kanununa göre, eşyayı tedarik edene ödenen fiyat satış bedeline esas alındığı için; gümrük idaresi, eşyayı tedarik edenin düzenlediği fatura ve diğer belgelerin, beyan edilen kıymeti tevsik etmek üzere ibrazını talep edebilir.
İthalatçının gümrük idaresine, eşyayı tedarik edenin aracıya verdiği ticari faturayı veya satışı ispata yarayacak diğer belgeleri ibraz etmemesi durumunda; söz konusu satış, ihraç amacıyla yapılmış gerçek bir satış olarak kabul edilmez.
5. Aracının verdiği hizmet ile karşılığında istenen ücretin orantılı olması
Yerine getirilen hizmet karşılığında istenen ücretin de hizmetle orantılı olup olmadığı araştırılabilir. Satın alma komisyoncusunun mutad fonksiyonları dışında kalan bir hizmet göstermesi durumunda, bu ek hizmet alıcıdan talep edilen ücreti de etkiler. Örneğin satın alma komisyoncusu eşyanın fabrikadan ihraç liman veya mahalline kadar nakline aracılık etmek yerine, bu nakliye işini kendisi yapabilir ve ücreti nakliye giderlerini de içerebilir. Bu örnekte, toplam ödeme satın alma komisyonu olarak değerlendirilemez. Ancak, ödemenin satın alma komisyonculuğu hizmetine ilişkin ayırt edilebilir bölümü, satın alma komisyonu olarak nitelendirilebilir.
6. Aracının satın alma komisyoncusu olup olmadığı incelenirken dikkate alınacak bazı unsurlar
Genel olarak, satın alma komisyoncusu eşyanın kaybı riskini üstlenmez. Keza, nakliye ve elleçleme maliyetlerini de genel olarak satın alma komisyoncuları üstlenmez.
Satın alma komisyoncuları, satıcıya nasıl ve ne zaman ödeme yapılacağını kontrol etmez. Ödemenin aracıya yapılması halinde, satın almadan önce mi sonra mı yapıldığı önemlidir. Sonra yapılması halinde aracının satıcı konumunda olması mümkündür.
Alıcı, komisyoncunun hizmeti olmaksızın ithal eşyasını imalatçıdan alamıyorsa, aracı muhtemelen satış komisyoncusudur.
Aracı kendi menfaatine müstakil bir işletme işletiyorsa, aracının bir komisyoncu değil, müstakil bir satıcı olması mümkündür.
Aracı mali olarak üretici veya satıcıdan ayrılamıyorsa, aracı muhtemelen alıcı adına değil, satıcı adına hareket etmektedir.
Yukarda belirtilen hususlar bir arada değerlendirilmesi sonucunda aracının satın alma komisyoncusu olmadığına ilişkin ciddi emarelerin bulunması durumunda, 2012/29 sayılı Genelgeye göre işlem yapılması gerekmektedir.
Bilgi ve gereğini rica ederim.
Cenap AŞCI
Bakan a.
Genel Müdür
DAĞITIM:
Tüm Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüklerine
